Irak: “Christenen zijn als olijfbomen: je kunt ze verbranden, maar ze zullen nog steeds vrucht dragen”

Christelijke familie in Irak © Jaco Klamer/ACN

08/07/2024 Leuven – Velen vreesden dat de invasie van hun thuisland de christenen voorgoed uit Irak zou verdrijven, maar tien jaar nadat ze door militanten van de Islamitische Staat (IS) uit hun thuisland waren verdreven, zijn duizenden christenen teruggekeerd naar de vlakte van Nineve in de huizen die herbouwd zijn met hulp van Kerk in Nood. Hierbij dragen ze hun liefde voor de Kerk en de hoop op het Evangelie met zich mee.

“Woorden kunnen niet beschrijven wat we tien jaar geleden hebben meegemaakt. De IS probeerde ons uit te roeien, maar dat mislukte”, zei Mgr. Nizar Semaan, de Syrisch-katholieke aartsbisschop van Adiabene in Noord-Irak. “De mensen hier zijn als olijfbomen. Je kunt ze snijden, verbranden, maar na 10 of 20 jaar blijven ze vrucht dragen. Ze hebben alles geprobeerd, maar wij blijven en als Kerk doen we er alles aan om een teken van hoop te geven”, voegde hij eraan toe tijdens een online conferentie georganiseerd door Kerk in Nood.

Hoewel het directe geweld in Irak is afgenomen, zei de Chaldeeuwse aartsbisschop van Erbil, Mgr. Bashar Warda, die ook aan de conferentie deelnam, dat de huidige dreiging van een regionaal conflict waarbij Israël, Hamas, Libanon en misschien zelfs Iran betrokken zijn, de christenen op scherp zet. Ze zijn zich ervan bewust dat ze in deze situaties vaak regelrechte doelwitten worden voor fundamentalisten of secundaire doelwitten in de oorlogen van anderen. Deze verdeeldheid blijft zich ook op politiek vlak manifesteren. “De spanning tussen bepaalde partijen is hoog, heel hoog, en het geeft je de indruk dat er iets kan gebeuren waar je voorzichtig mee moet zijn en goed voorbereid moet zijn, maar voorlopig zien we dat conflict niet gewelddadig worden.”

Vechten tegen een ‘eilandmentaliteit’

De Syrisch-katholieke aartsbisschop bevestigt dat de IS zelf niet langer een ernstige bedreiging vormt voor de christelijke gemeenschap, maar het overwinnen van de mentaliteit die daartoe aanleiding gaf is een andere vraag. “De IS wilde ons hier niet hebben, maar ze wilden ook de sjiieten niet. Het probleem met Irak is dat we voor elke gemeenschap geïsoleerde eilanden proberen te creëren, zonder gemeenschappelijk leven. Dit is gevaarlijk. Je kunt wonen waar je wilt, je kunt trots zijn op je identiteit, maar sluit je eiland niet af voor andere mensen.”

“Er zijn twee manieren om van deze mentaliteit af te komen: ten eerste moeten we ons concentreren op onderwijs, niet alleen op christelijke scholen, maar we moeten druk uitoefenen op de overheid om een gematigd onderwijssysteem te hebben dat mensen aanmoedigt anderen te respecteren. De tweede manier is om een grondwet te hebben die gebouwd is op menselijkheid, niet op religie. Dit zal de christenen helpen om in Irak te blijven en van deze angst af te komen. Wij zijn altijd bang. Wat er ook om ons heen gebeurt, Libanon, Gaza, waar dan ook, de christenen worden er altijd door getroffen”, aldus aartsbisschop Semaan.

Als kerkleiders proberen de bisschoppen deze mentaliteit in hun eigen gemeenschappen te doorbreken. Omdat ze beseften dat christenen toegang hadden tot heel wat hulp, aarzelden ze niet om contact op te nemen met andere gemeenschappen die ook in nood verkeerden. “Een deel van die hulp deelden we met de moslims en de yezidi’s in de kampen. Na de nederlaag van de IS zijn we begonnen met de Paus-Franciscus-beurzen en hebben we Kerk in Nood gevraagd of we yezidi’s en moslims in wanhopige nood hierbij konden betrekken. Het is mijn overtuiging dat we evangeliseren door deze goedheid met de mensen te delen, door hen het Evangelie van solidariteit te laten zien. We laten ze kennismaken met Christus door de werken van barmhartigheid die we met hen delen”, legde aartsbisschop Warda uit, en hij benadrukte dat onderwijs de sleutel is tot een toekomst van samenleven. Daarom heeft de katholieke Kerk zoveel op dit gebied geïnvesteerd, met de hulp van Kerk in Nood.

Huizen en levens herbouwen

Op het hoogtepunt van de crisis bestond de angst dat als er niets werd gedaan, de hele gemeenschap de vlakte van Nineve en misschien zelfs het land zou verlaten. Sindsdien, en dankzij de door Kerk in Nood gesponsorde wederopbouwprojecten, is het nieuws grotendeels positief, aldus aartsbisschop Warda. “In 2014 hadden we 13.200 gezinnen geregistreerd, waarvan 11.000 bleven. Negenduizend van hen gingen later terug naar Nineve. Dat is iets om dankbaar voor te zijn. De tweeduizend mensen die vertrokken moeten naar Jordanië, Libanon en Turkije zijn gegaan, en vervolgens naar het westen.”

Ongeveer de helft van de christenen uit Qaraqosh, de grootste stad in Irak met enkel christenen en waaruit de bevolking massaal vluchtte voordat de IS het bezette, is ook teruggekeerd. “Vóór de IS hadden we 50.000 mensen in Qaraqosh, en nu hebben we er misschien 25.000”, zei aartsbisschop Semaan.

Wat betreft degenen die erin zijn geslaagd het land te verlaten: de twee katholieke aartsbisschoppen zijn zich ervan bewust dat er weinig hoop is dat ze ooit voorgoed zullen terugkeren. Ze zeggen dat ze alleen terugkomen wanneer en als hun situatie in hun nieuwe land is geregulariseerd, zodat ze gemakkelijk kunnen ontsnappen als er een nieuwe crisis ontstaat. Degenen die kinderen hebben, zullen zelfs nog minder vaak terugkeren, behalve tijdens vakanties.

Iets anders waar de prelaten het over eens zijn, is dat, ongeacht de moeilijkheden en ontberingen waarmee de christenen in Irak te maken kregen, hun geloof en liefde voor de Kerk nooit ter discussie stonden.

“Toen we theologische cursussen organiseerden voor de jonge ontheemden om ons geloof te bestuderen en erover na te denken, schreven zich meer dan 300 mensen in. Je moet begrijpen dat de mensen erg gehecht zijn aan de Kerk. Als ze een probleem hebben met de politie of een medische situatie, gaan ze niet naar de gekozen functionarissen of naar de politieke partijen, maar naar de bisschop. Daarom moedig ik u aan om de Kerk pastoraal te helpen, want als de Kerk sterk is, zal de gemeenschap blijven bestaan. Als de priester vertrekt, vertrekt de gemeenschap. De families bleven toen ze hun herder bij hen zagen. Wat gezinnen hier in Irak ook meemaken, ze komen naar de Kerk, en er zijn geen schema’s, mensen kunnen op elk moment bellen en de priester zal reageren. Je kunt niet zeggen dat dit alleen maar een spiritueel centrum voor de H. Mis en het gebed is, alles hangt met elkaar samen”, zegt aartsbisschop Warda.

Iedereen zou kunnen klagen over deze uitputtende levensstijl, maar deze bisschoppen niet. “Het geeft ons het gevoel dat we leven. Onze telefoons staan nooit uit, we moeten bellen, we moeten naar buiten gaan om onze deuren voor iedereen te openen. Iedereen kan ons gemakkelijk bereiken; jij komt en klopt op de deur. Dat is wat ‘Kerk’ betekent. Onze mensen zijn gehecht aan de Kerk en dat is goed”, bevestigt aartsbisschop Semaan. “We proberen ze te geven wat we kunnen, ongeacht het domein. Het is niet onze taak om de politie te bellen, maar wij doen het wel. Het is niet onze taak om hen van dingen te voorzien, maar wij doen dat wel. Veel mensen zijn toegewijd aan de dienst van de Kerk en als je veel jonge mensen in de Kerk ziet, dank je God, want dit is wat het betekent om Kerk te zijn. Dit is de manier om onze Kerk levend te houden. Daarom danken wij God.”

Voor Kerk in Nood is het levend en wel zien van de Kerk in Irak, ondanks voorbehoud en angst, een teken van goed werk. “Toen de IS binnenviel, vluchtten de christenen naar Koerdistan, waar ze in ieder geval veilig waren, maar de meesten van hen hadden niets op hun naam staan. Kerk in Nood was de eerste internationale organisatie die hen te hulp schoot. In de daaropvolgende jaren hielpen we eerst met het veiligstellen van de basisbehoeften van de ontheemden, daarna met huisvesting en ten slotte met de wederopbouw van hun huizen, zodat degenen die wilden terugkeren naar hun steden en dorpen dat konden doen, zodra de IS was teruggedrongen.” , zei Regina Lynch, uitvoerend president van Kerk in Nood internationaal (ACN), die ook op de conferentie sprak.

Kerk in Nood voert sinds 1972 projecten uit met de lokale Kerken in Irak. In juli 2014 was Kerk in Nood de eerste organisatie die ter plaatse hielp en sindsdien heeft de internationale liefdadigheidsinstelling bijna 500 projecten ondersteund met meer dan € 56 miljoen aan hulp, van onmiddellijke humanitaire hulp tot wederopbouwprojecten en beurzen.